Translator geschiedenis 1980-1998

1980-1981: de start

Na 1979 besloot Hans bij Dynaco Nederland te vertrekken om zich volledig te kunnen richten op het ontwikkelen van eigen luidsprekersystemen.

De naam Translator werd gekozen omdat de luidspreker als nauwkeurige vertaler van het aangeboden muzieksignaal wordt beschouwd.

De dubbele garage achter zijn huis in Hilversum werd leeggeruimd en het begin was er. Nadat Hans voor zichzelf de belangrijkste uitgangspunten voor een nieuwe serie had geformuleerd richtte hij zich op het ontwerp van wat zijn meest bekende luidsprekersysteem zou worden: de Reference. Dit model werd ontwikkeld zonder dat commerciële aspecten een rol speelden, hoogst haalbare kwaliteit was het hoofddoel.

Een van de uitgangspunten bij het ontwerp was een lage Q-factor, iets waar Hans als eerste luidsprekerbouwer in Nederland het belang van inzag, waarna het terecht zijn handelsmerk werd.  Alle ontwerpen zouden (tot 1993) uitgaan van gesloten behuizingen om deze reden. Voor uitleg over deze Q-factor, klik hier.

Een tweede belangrijk uitgangspunt was de faselineaire filtertechniek, wat een flauwe 6dB/octaaf filtering impliceerde. Om deze reden moeten de te gebruiken eenheden dus tot ver buiten hun werkingsgebied een voorspelbaar en controleerbaar gedrag vertonen.

De Reference zag in 1980 het daglicht en werd toen in één uitvoering geleverd: blank essen. De prijs werd aanvankelijk bepaald op 2748 gulden per stuk. Een (nog steeds) bijzonder fraaie behuizing droeg ook zeker bij aan zijn succes. Het kastontwerp is afkomstig van Ruud Ruijzenaars, een toenmalige Rietveld-student.
Het kenmerkende ontwerp met de afgeschuinde randen, die langs de bovenkant als sterren bij elkaar komen werd vastgelegd bij het merkenbureau van de Benelux.
In de 19 jaar dat de Reference geproduceerd werd (!) zijn er meer dan 2000 exemplaren verkocht.

Hierna begon het voor Hans moeilijke deel: hoe moet ik met behoud van precies dezelfde ontwerpfilosofie gewetensvol minder kostbare luidsprekers ontwerpen? De Impactserie ontstond waarbij de Reference zowel op kwaliteitsniveau als gehoormatig steeds het ijkpunt bleef. De referentie dus.
De serie ontstond dus van boven naar beneden, eerst de Reference, daarna de Impact 5, Impact 4 en Impact 3. Dit waren de eerste 4 Translator modellen zoals ze te vinden zijn in de eerste folder van het merk.

In september 1980 (tijdens de Firato) vond de officiele dealerpresentatie plaats in het Novotel, kamer 943

In 1981 werd de serie verder naar onder aangevuld met de Impact 1, die een opvallende witte Peerless woofer heeft, voorzien van een polipropyleen conus. Dit kleinste model kreeg meteen lovende recensies, onder andere door André Wijgand in HVT2 uit 1982.
De nu 5 modellen werden getoond in de tweede folder en prijslijst uit 1981.

Op kwaliteitsgebied was Hans consequent, zo is er bijvoorbeeld nooit bezuinigd op filteronderdelen: altijd luchtspoelen en zeer goede polipropyleen condensatoren in het signaalpad.
De standaard verkrijgbare luidsprekereenheden voldeden vaak niet aan de specifieke wensen en eisen die Hans hier aan stelde, zodat er vaak gemodificeerd werd. Zo werden bijna alle toegepaste basluidsprekers voorzien van een speciale coating met een geheime samenstelling. Naarmate het succes groter werd kwam het ook vaker voor dat merken als Vifa bestaande types met afwijkende, door Hans bepaalde specificaties wilde leveren.

In die periode werd Translator al door een stuk of 50 dealers in Nederland geleverd, een oude dealerlijst is hier te vinden

Hans Baan 1984

1982-1990: de uitbreiding van de serie

Nog datzelfde jaar (1982)  kwam er een tweede topmodel onder de Reference: De Reflexion, een bijzonder 4-wegsysteem, die gebruik maakte van dezelfde mooie Dynaudio woofer als de Reference. Voor het hoog werd een zwaar gemodificeerde Multicel bandtweeter toegepast.

Op speciaal verzoek ontwierp Hans in die tijd ook een centrale subwoofer: de Impact B. Deze kast was bedoeld als aanvulling voor bijvoorbeeld de Impact 1 en was voorzien van twee 25cm basluidsprekers en was naar keuze wel of niet voorzien van scheidingsfilters op 80Hz.

de Impact 3, 4  en -5 modellen worden in 1983 vervangen door de Impact 3-II, Impact 4-II en de Impact 5-II, waarbij de kasten slanker en strakker werden. De Peerless tweeters werden vervangen werden door Seas exemplaren, de Seas woofers werden opgevolgd door Vifa exemplaren. Uiteraard veranderden de scheidingsfilters mee. Het logo werd ook veranderd.

De stand van zaken op dat moment is te zien in deze folder en deze prijslijst uit 1983.

De dubbele garage werd al snel te klein en Translator verhuisde naar een echt bedrijfspand aan de Franciscusweg 36 in Hilversum, waar het van 1984 tot 1988 zat.

Tussen de Impact 1 en de Impact 3 kwam in 1984 logischerwijze een Impact 2 met de toen gloednieuwe als hoorn uitziende tweeter van Vifa. Hans wist bij de fabrikant te bedingen dat deze niet-hoorntweeter de eerste 2 jaar exclusief aan Translator geleverd werd. Dit tweeweg-systeem werd heel succesvol en vormde de basis van latere modellen als de Impact 30, die in 1986 verscheen en de Impact 3-II verving. Ondertussen was in 1985 de Impact 1 ook al vervangen door de Impact 1-II, waarbij de karakteristieke witte woofer verdween.

In 1987 verscheen de Impact 40, een mooi drieweg-systeem met dezelfde afmetingen als de Impact 30. Er wordt gebruik gemaakt van een fraaie Audax middentoner.

De Reflexion wordt in 1988 opgevolgd door een heel nieuw model voorzien van drie ScanSpeak eenheden: de Stylus One, een door velen zeer gewaardeerd ontwerp met dezelfde ideale Q-faktor als de Reference: 0,5. In datzelfde jaar werd de Impact 2 vervangen door de Impact 20.

Een jaar later werd de nieuwe Impact 50 gepresenteerd op 1 september 1989. Deze opvolger van de Impact 5-II is een fraai drieweg-systeem met dezelfde 10" Vifa woofer als basis.

De Impact serie bestaat nu dus uit 1-II, 20, 30, 40 en 50. Verder de Stylus One en de Reference als evergreen.

De complete serie is in deze folder en in deze prijslijst te vinden.
In 1988 werd het pand in Hilversum te klein en werd er een groot pand op het adres Grootzeil 9 in Zeewolde betrokken (met echte showroom!), waar Translator tot 1996 zou blijven zitten.

1991-1996: introductie edelstenen en electrostaten

Het Translator programma krijgt in 1991 een nieuwe loot aan de tak: de zogeheten Beryl-serie, genaamd naar een serie edelstenen.

De eerste twee edelstenen zijn de Heliodoor en de Morganiet, de Heliodoor is in feite een luxe uitvoering van de Impact 30, de Morganiet is een drieweg-systeem met dezelfde midden- en hoogunits als de Impact 50. Het kastontwerp wordt gekenmerkt door afgeschuinde kanten en mogelijkheid voor bi-wiring en spikes.

Ook nog in 1991 werd de Impact 1-II vervangen door de Impact 10, een slagje kleiner dan zijn voorganger met een 17 cm woofer.

Om plaats te maken voor nieuwe modellen verdwijnen in 1993 de Impact 10, - 20 en -40 uit het programma.
De nieuwe modellen heten Kwarts, Jade en Agaat, alle drie tweeweg-systemen en luidsprekers met een heel ander uiterlijk dan we gewend waren van dit merk.
De luidsprekers zijn zeer slanke zuiltjes en zijn in 12 uitvoeringen leverbaar d.m.v. verwisselbare zijpaneeltjes, om inpassing in het interieur eenvoudig te maken.

De opvolger van de Impact 10 gaat Koraal heten en is een bijzondere, kleine luidspreker die op een standaard geleverd wordt.
De Koraal is deels van een heel speciaal soort karton gemaakt, bestaande uit 180 dunne laagjes (uiteraard geen standaardkarton), in een cilindrische vorm. Het luidsprekerdoek zit als een kous rondom de hele luidspreker gespannen.

In 1993 is er voor het eerst een model boven de Reference: de Pavane. Deze luidspreker komt voort uit een samenwerkingsverband van Hans met Cees Ruijtenberg (nu Metrum Acoustics). Onder leiding van Hans werd het ontwerp verder ontwikkeld en uitgebracht.
Het gaat hierbij om een hybride luidspreker waarbij het midden en hoog door twee electrostaten weergegeven wordt (in eigen beheer vervaardigd) en het laag door twee 17cm woofers. De scheiding ligt op 470Hz.
Speciale aandacht is er besteed aan de goede integratie van deze twee zo verschillende soorten luidsprekers. Zo is hier het stralingsgedrag van de basluidsprekers hetzelfde gemaakt als dat van de electrostaten: een dipoolkarakteristiek dus. Hierdoor kon weer mooi eenvoudig gefilterd worden en er is geen kastkleuring omdat er geen kast is. Ook hier weer lovende recensies in de vakpers, iets wat Translator door alle jaren heen gehad heeft. Voor een recensie van de Pavane klik hier.

Deze modellen zijn te vinden in de prijslijst van februari 1993.

Voor de Pavane werden er apart verkrijgbare subwoofers ontwikkeld, Bombarde geheten. Deze actieve subwoofers hebben de vorm van een kubus van 38 cm (stereo ook in het onderste octaaf!), ieder voorzien van twee 26cm woofers in voor- en achterkant, die samen dezelfde kant op bewegen (dipoolkarakteristiek, kast overbodig!).
Geavanceerde elektronica zorgt onder andere voor filtering (40Hz!) en een regelbaar versterkingsniveau. Een zeer fijne, maar kostbare uitbreiding met het onderste oktaaf.


De laatste modellen van Translator werden tussen 1994 en 1996 ontwikkeld. Allereerst de Fuga, een tweeweg-systeem in een slank zuiltje met hetzelfde type ronde behuizing als de Koraal. De Impact 30 wordt opgevolgd door de iets slankere Impact 35.

Het model onder de Impact 35 werd de nieuwe Impact 25, een 2-weg systeem, opgebouwd uit 2 laagunits en 1 hoogunit in de zogenaamde d'Appolito opstelling. Door het hoge rendement is deze luidspreker ook geschikt voor hoogwaardige kleinere versterkers.

Ook werden er drie kleine luidsprekersystemen in opvallende stalen- of RVS-behuizingen ontwikkeld, waarbij teruggegrepen werd op een oude Translator naam Impact: het werden de Impact 12 en Impact 15, aangevuld met de Center 12. Deze luidsprekers waren primair bedoeld om in surround-systemen gebruikt te worden.

Het laatste model was de Smaragd. Deze luidspreker is voorzien van een zeer mooie 18cm Vifa woofer. Bij dit tweeweg-systeem zijn alle randjes van de kast afgeschuind, vergelijkbaar met de Reference.

De laatste Translator collectie is in de prijslijst van 1997 te vinden.

De periode na 1996

Translator verhuisde in 1996 vanuit Zeewolde naar Naarden, waar Hans tot december 1998 Translator heeft gerund.
Hans is uiteraard wel actief gebleven op luidsprekergebied. Zijn laatste studies op luidsprekergebied hebben zich gericht op zeer grote lijnluidsprekers, zoals zijn Fenix.

Hans is op 30 maart 2015 op 69-jarige leeftijd overleden.

Hans Baan 2011